Mandale Buddyjskie

Czym jest mandala? To rysunek na planie koła, tworzony w stanie zbliżonym do medytacji. Gotowa mandala odzwierciedla stan psychiczny autora, odkrywając między innymi to, co ukryte jest przed jego świadomością. Przemawia, podobnie jak sny, językiem barw i symboli. Po stworzeniu mandali możemy pokusić się o jej interpretację, patrząc na nią jak na obraz swojej duszy. Jednakże interpretacja taka nie jest konieczna, gdyż już sam proces tworzenia mandali jest terapią. Mandala porządkuje nasz wewnętrzny świat, pozwalając treściom z podświadomości przemieścić się w obszar świadomy. W ten sposób pomaga zrozumieć siebie i odnaleźć swoje miejsce w świecie zewnętrznym. Po jej stworzeniu poczujesz, że Twoje myśli są bardziej uporządkowane a Ty sam – zrelaksowany.

 

Mandala buddyjska to harmonijne połączenie koła i kwadratu, gdzie koło jest symbolem nieba, transcendencji, zewnętrzności i nieskończoności, natomiast kwadrat przedstawia sferę wewnętrzności, tego co jest związane z człowiekiem i ziemią. Obie figury łaczy punkt centralny, który jest zarówno początkiem jak i końcem całego układu. Istnieją różne rodzaje mandali. Są mandale oczyszczające, występują też mandale wzmacniajace określone cechy lub poszczególne obszary ludzkiego życia. W najszerszym znaczeniu mandale są diagramami, które ukazują w jaki sposób chaos przybiera

Mandala wykonana z kolorowych ziarenek piasku przez tybetańskich mnichów.

Muzyka Tybetańska

Unikalne połączenie tradycyjnej muzyki tybetańskiej z prezentacją krajobrazu wyżyny tybetańskiej

Moda na Dachu Świata

Pierwsze, co rzuca się w oczy podróżując po Dachu Świata to różnorodność strojów noszonych przez tubylców. Tybetańczycy są dumni ze swoich tradycyjnych ubiorów i ozdób, odzwierciedlają one bowiem historię, kulturę, wiarę, charakter i bogactwo miejscowej ludności.

Głównym materiałem do wyrobu ubrań, butów, czapek jest pulu – czyli tybetański filc. Wytwarzany jest w Tybecie od ponad 2000 lat. Wełnę owczą, przedzie się ręcznie przy pomocy wrzeciona, a następnie tka na niewielkich domowych krosnach z drewna.

Tybetańskie krosna

Otrzymana w ten sposób tkanina, ma zazwyczaj 24 cm szerokości, jest gruba, gładka i miękka. Następnie materiał jest barwiony w zależności od przeznaczenia: czarny – na ubrania buty i kapelusze, czerwony, niebieski lub zielony – do produkcji ozdób. Produkcją pulu wsławiły się Nangarze i Gyantse, a produkowane tam tkaniny znane są nie tylko w całym Tybecie, ale i poza jego granicami.Strój męski jak i damski składa się z koszuli i szaty wierzchniej zwanej czuba, wykonanej zazwyczaj ze skór owczych (noszonych włosem do środka) lub z pulu. W wydaniu męskim jest to coś w rodzaju szerokiego płaszcza, zapinanego pod prawym ramieniem. Damskie czuby są węższe, z rękawami lub bez. Do przepasywania czuby służy tekstylny pas wykonany z czerwonego, żółtego lub jasno zielonego jedwabiu (młode dziewczyny mogą nosić także różowe pasy), opasujący talię dwa razy i zawiązany na węzeł z tyłu. Mężczyźni za pasem noszą krzesiwo, igielnik lub sztylet, a kobiety miedziany lub srebrny haczyk używany do przymocowywanie wiadra podczas dojenia jaków, a czasami nawet dziecko. W ciągu dnia jeden rękaw czuby owinięty jest wokół tali – umożliwia to swobodne poruszanie, oraz pozwala odprowadzać ciepło. Mimo że strój ten nie ma kieszeni za pazuchą jest wiele miejsca na potrzebne rzeczy – miskę na tsampę,  malę (różaniec), czy młynek modlitewny.

Mężczyzna w stroju z pulu, Gyantse

Czuba

Typowym elementem stroju kobiecego jest pasiasty fartuch. Noszą go jedynie zamężne kobiety. Paski mogą być szerokie, w mocnych kontrastowych kolorach, lub uznawane za bardziej eleganckie, w wąskie paski o stonowanych barwach. Najbardziej popularne są długie fartuchy zawiązane wokół talii i sięgające rąbka spódnicy. Szyje się je trzech kawałków materiału o różnych wzorach.Uzupełnieniem stroju jest kapelusz. Tybetańczycy produkują wiele rodzajów nakryć głowy – w lecie nosi się kapelusze wełniane, wiosną – filcowe, zimie zaś czapki z futra lisa. Eleganckie kobiety z Amdo noszą przypominające plaski krążek kapelusze ze skóry owczej od góry obszyte kolorowym jedwabiem.

Buty. Można wyróżnić kilka typów tradycyjnego obuwia – buty z długą cholewką, buty z krótką cholewką, buty bez podszewki, i buty wyścielane bawełną. Robi się je z skóry bydlęcej, sztruksu lub pulu (filcu). Podeszwy wykonuje się z 5 – 7 warstw skóry wołowej. Nomadzi noszą zazwyczaj sięgające kolan kozaki zrobione z wolej skóry lub pulu. Buty mogą mieć różne kolory, niektóre są proste inne bogato haftowane. Noski mogą być proste, kwadratowe, ostre lub zagięte do góry. Z tyłu znajduje się zazwyczaj 10 centymetrowe podcięcie ułatwiające wkładanie i zdejmowanie buta. Do mocowania butów by nie zsuwały się z łydki służą ozdobne taśmy. Mają one jeszcze jedną funkcję, w rodzinach poliandrycznych (czyli takich, w których kobieta ma kilku mężów) wiesza się je na klamce sypialni żony by dać znać domownikom, iż gości u niej jeden z mężów.

Nie ma drugiego tak kochającego dodatki do stroju narodu co Tybetańczycy. Najbardziej jest to widoczne podczas festiwali i świąt, kiedy to Tybetańczycy wkładają na siebie wszystkie swoje skarby.Klejnoty przekazywane są w rodzinie z pokolenia na pokolenie. Ozdoby są swoistą lokatą bankową – do niedawna większość rodzin prowadziła koczowniczy tryb życia, przenosząc się co kilka miesięcy na dogodniejsze pastwiska, potrzebowali więc takiej formy deponowania majątku, która byłaby łatwa do transportu. A ponieważ nie mogli inwestować w nieruchomości czy ziemię, to od stuleci lokowali pieniądze w dziełach sztuki, szlachetnych tkaninach, a zwłaszcza ozdobach.

Tybetańska kobieta i jej biżuteria

Podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych w Khamie odkryto ozdoby I. w. n.e., które wyglądały niemal identycznie jak te noszone współcześnie. Tybetańczycy wierzą, że kamienie posiadają duchową moc, mogą zapewnić szczęście, ochronę i chorobę. Najbardziej poszukiwany jest czerwony koral. Wykopaliska wskazują, że wierzenia te wywodzą się z prebuddyjskiej religii Bon.

Typowa tybetańska kobieta i jej strój

 

Język Tybetański

Kilka słów o języku tybetańskim

Język tybetański należy do niewielkiej grupy języków tybeto-birmańskich i nie jest podobny do żadnego z języków swoich sąsiadów. Tak, jak wielka jest różnorodność ludów zamieszkujących Płaskowyż Tybetański, tak wielka jest rozmaitość używanych przez nich dialektów, które często uniemożliwiają wspólne porozumienie. Mieszkańcy Lhasy żartują, że gdy do stolicy przyjeżdża ktoś z Amdo, to mogą oni zrozumieć jedynie liczebniki, powitanie (tashi delek) i mantrę Czenresiga (om mani peme hung).

Pismo tybetańskie jest alfabetyczne. Alfabet nosi nazwę KaKhaGaNga i składa się z 30 spółgłosek. Został on sprowadzony do Tybetu przez Thomiego Sambhotę, ministra na dworze króla Songcena Gampo i bazuje na indyjskim sanskrycie. Niektóre litery mogą być nadpisywane nad spółgłoskami (na przykład 5 samogłosek) zmieniając ich znaczenie. Inne mogą być używane jako prefiksy i sufiksy. Większość tybetańskich słów składa się z 1 lub 2 sylab. Konstrukcja prostego zdania to podmiot + orzeczenie + czasownik, przy czym czasownik zawsze jest na końcu zdania. Podobnie jak inne języki azjatyckie, język tybetański ma całkowicie odmienną od języków europejskich strukturę i wymowę. W dużej mierze, to czy będziemy zrozumiani przez rozmówcę zależy od intonacji oraz modulacji. Wypowiedzenie choćby prostego zdania może być szalenie frustrujące. Nie pomaga nam również mnogość dialektów, o których wspominałam na początku. W różnych regionach to samo słowo wypowiadane jest w odmienny sposób. isany język tybetański w znacznym stopniu różni się od języka mówionego – jest on jak dowodzą polscy badacze klasycznego języka tybetańskiego A. Bareja-Starzyńska i M.Mejor, “w swej postaci klasycznej, językiem technicznym, w dużej mierze sztucznym, adaptacją języka mówionego w VII w. n.e. do [potrzeb] przekładu sanskryckiego kanonu buddyjskiego”.
Alfabet tybetański, który wedlug rodzimej tradycji tybetańskiej został ułożony w 632 roku n.e. przez Thonmiego Sambhotę, należy do grupy pism indyjskich i prawdopodobnie został stworzony w oparciu o pismo indyjskie epoki Guptów. Tybetański alfabet zwany od pierwszych liter – KaKhaGaNga i składa się z 30 liter.

Tybetański język pisany dzieli się na dwie główne kategorie Uchen i Ume. Charakterystyczną cechą psma Uchen jest “linia nagłówkowa” powyżej każdej litery, podobnie jak w sanskrycie Devanagari, dlatego Uchen jest często mylone z sanskrytem. Jest to najbardziej formalny styl, a jego kanciaste litery są łatwe do wyrzeźbienia w blokach drewnianych płyt drukarskich, jakich tradycyjnie używa się w Tybecie.Tybetańska kursywa Ume używana w korespondencji oraz życiu codziennym. Najbardziej dystynktywną cechą odróżniajacą od pisma Uchen jest brak linii nagłówkowej.

Wyróżnia się 6 wariantów tego pisma:

– Tsugringlub Druchen– tzw. styl długi, podstawowy styl, którego uczą się adepci tybetańskiej sztuki kaligrafii – charakteryzujący się silnie wydłużonym ku dołowi liternictwem. Jest fundamentem dla innych krojów pisma Ume.

– Tsugtung, czyli styl krotki kolejne stadium doskonalenia kaligrafii. Jesli uczeń doskonale opanował podstawowe formy i potrafił w pełni zachować dyscyplinę tego stylu pozwalano mu pisać na papierze, który w Tybecie był towarem luksusowym. 

– Petsugstosowany jest głównie w tekstach religijnych, epickich, opowieściach oraz specjalnych rękopisach rytualnych. Nazywany jest także Khamyig lub Khamdri, które to nazwy odzwierciedlają fakt, ze z pisma tego korzystano także we wschodnich rejonach Tybetu – Amdo i Khamie. Styl ten znany jest ze swojej skrótowości -2 lub 3 słowa, lub też całe wyrażenie zostają połączone w jedno krótkie słowo.

– Tsugmakhyugjest bardzo zbiżony do stylu Tsugtung, ale jest mniejszy i bardziej zaokrąglony. Stylistycznie styl ten uważa się za pośredni miedzy formalną kaligrafią a pismem Khyug używanym w sytuacjach codziennych.

 

– Dru-tsa – ozdobny styl o długich, zgrabnych ekstrawaganckich liniach, stosowany w księgach o tematyce niereligijnej i ważnych dokumentach.

– Khyug – “szybkie litery” – styl nieformalny – powszechna forma stosowana do korespondencji i notatek.

Osobnym stylem pisma jest tzw. pionowy styl Phags-pa – po Tybetańsku zwany horyig – czyli mongolskie litery. Zwany był także stylem pieczętnym poineważ wykorzytywano go do tworzenia osobstych pieczęci.

Jako ciekawostkę można tu jeszcze dodać że rekord świata za najdłuższy zwój kaligraficzny należy do Dziamjanga Dordże Chakrishara, który stworzył zwój długości 163,2 m, zawierający 65000 tybetańskich znaków. Zawiera on modlitwy za XIV Dalajlamę ułożone przez 32 mnichów.

 

Pałac Potala

Potala, warowny pałac dalajlamy, duchownego przywódcy Tybetu, wygląda jakby wyrastał wprost ze wzgórza dominującego nad Lhasą. Odizolowane położenie, imponujące rozmiary oraz złote dachy, wszystko to tworzy niezwykłą, mistyczną atmosferę.

Pałac Potala zdecydowanie góruje nad świętym miastem Lhasa, stolicą Tybetu, położoną na wysokości ponad 3600 metrów nad poziomem morza. Od XVII wieku, przez ponad 300 lat, ten olbrzymi kompleks, pełnił role rezydencji dalajlamy – duchownego i politycznego przywódcy Tybetu. Obecnie pałac, będący labiryntem niezliczonych pokoi, połączonych wieloma drzwiami, korytarzami, schodami i galeriami, ozdobionymi bogato malowidłami i ponad dwustu tysiącami posągów został przekształcony w muzeum. Potala od początku była jednocześnie pałacem, monasterem oraz siedzibą władcy, którym był dalajlama.

Nawet dzisiaj tylko nielicznym cudzoziemcom udaje się zobaczyć Potalę, perłę leżącą na odległym i tajemniczym płaskowyżu tybetańskim. Siedziba bogów stanowi jedną z najbardziej odizolowanych miejscowości na świecie. Można tam dotrzeć tylko pieszo lub na grzbiecie mułów lub osłów trudną drogą. Przed XIX wiekiem trudy wędrówki wśród wysokich gór odstraszały najzagorzalszych podróżników. W 1904 roku Tybet zamknął granice dla obcokrajowców, a w 1951 roku został anektowany przez komunistyczne Chiny, tym samym pojawiły się kolejne bariery utrudniające dotarcie do Potali.

Według szeroko rozpowszechnionej wśród Tybetańczyków legendy, Potala, nazwana tak od świętej góry na południu Indii, powstała w sposób nadprzyrodzony w przeciągu zaledwie jednej nocy. Tybetańczycy uważają, że Potala jest dziełem bogów, a ludzie nigdy nie byliby zdolni wnieść tak wspaniałej budowli.

W rzeczywistości pierwsze zabudowania powstały tam w VII wieku, kiedy Songtsen Gampo, wojowniczy król Tybetu, wybudował pałac na miejscu zwanym Czerwonym Wzgórzem. Pałac miał być darem dla jego narzeczonej, księżniczki Wen Cheng, wysłanej do niego przez cesarza z dynastii Tang. W późniejszym czasie budowla była kilkakrotnie niszczona i ponownie odbudowywana. Natomiast początki pałacu, który możemy dzisiaj podziwiać, sięgają czasów panowania piątego dalajlamy, Lobsang Gyatso (1617-1682).

Budowa pałacu była gigantycznym przedsięwzięciem, w którym uczestniczyło wiele tysięcy ludzi. Na budowę kompleksu zużyto tak ogromne ilości ziemi, że olbrzymi dół, jaki potem powstał, wypełnił się wodą i zamienił w jezioro. W 1648 roku zakończono budowę Białego Pałacu nazwanego tak od bielonych ścian. Natomiast Czerwony Pałac oddano do użytku dopiero 12 lat po śmierci Gyatso, w 1694 roku.

Pałac Potala jest imponująco wysoki, ma 115 m i niezwykle obszerny – jego powierzchnia wynosi 13000m2, ściana biegnąca ze wschodu na zachód ma 400 m długości, a z północy na południe 350 m. Większa część fasady przypominającej plaster miodu jest lśniąco biała, ale część górnego poziomu jest czerwona. W pałacu Potala jest 1000 komnat, które wspierają się na 15000 kolumn. Jest też 10000 ołtarzy i 200000 posągów. Na samym dole część podłogi piwnicznej stanowi czerwonobrązowe naturalne skalne podłoże wzgórza dMar-po-ri. Całość budowli liczącej 13 poziomów zbudowana jest z kamienia i drewna.

Czerwony Pałac stanowił religijne centrum kompleksu. Znajdowały się tam sala zgromadzeń mnichów, rozliczne kaplice i świątynie, biblioteki z buddyjskimi rękopisami, a także złote pagody grzebalne lub stupy, w których wnętrzu przechowywano zabalsamowane ciała kolejnych dalajlamów.

Największą z tych stup, piątego dalajlamy, można obejrzeć w Wielkiej Zachodniej Sali. Wykonana z drzewa sandałowego, wznosząca się na wysokość prawie 17 metrów, pokryta jest czterema tonami złota, które mieni się łagodnym świetle srebrnych łojowych lampek. Jej złotą powierzchnię zdobią liczne diamenty, szafiry i rubiny.

W Białym pałacu znajdowały się pomieszczenia mieszkalne, urzędy, seminarium, a także swojego rodzaju drukarnia. Prasa drukarska, podobnie jak wszystkie inne w tym zdominowanym przez mnichów kraju, była pod kontrolą władz duchownych. W tradycyjnym procesie druku używano ręcznie rzeźbionych drewnianych tabliczek, które odciskano na papierze wytwarzanym z kory lub z wilczego łyka. Te zadrukowane arkusze były następnie zawijane w jedwab i przechowywane w drewnianych pojemnikach.

Nade wszystko Potala była rezydencją dalajlamów, bogów-królów, panujących w Tybecie przez ponad 500 lat, z których każdy miał być reinkarnacja Awalokiteśwary, buddyjskiego uosobienia miłosierdzia. Ostatni żyjący obecnie dalajlama Tenzin Gyatso, czternasty w kolejności, miał zaledwie 16 lat, gdy Tybet padł ofiara najazdu wojsk chińskich, rozpoczynając trwającą do dziś okupację. Sam dalajlama jeszcze przez 9 lat sprawował ograniczoną władzę. W 1959 roku po krwawym stłumieniu przez Chiny powstania Tybetańczyków zbiegł do Indii, razem z wielotysięcznymi rzeszami swych współziomków. Ideologia komunistyczna nie przekonała tradycyjnych i nacjonalistycznie nastawionych mieszkańców Tybetu, którzy nadal uznają duchowe przywództwo dalajlamy. Historyczne centrum Lhasy jest świadkiem częstych demonstracji antychińskich.

W grudniu 1994 roku, Pałac Potala w Lhasie został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego.